Ἡράκλειτος ὁ Ἐφέσιος Héraclite d'Ephèse (suite)

Ἡράκλειτος ὁ Ἐφέσιος  Héraclite d'Ephèse

Fragment 8 : Aristote, Ethique à Nicomaque, Θ, 2, 1155b4 Ἡ. τὸ ἀντίξουν συμφέρον καὶ ἐκ τῶν διαφερόντων καλλίστην ἁρμονίαν καὶ πάντα κατ᾽ ἔριν γίνεσθαι. [s. fr. 80].

Ce qui est taillé en sens contraire (τὸ ἀντίξουν) s’assemble (συμφέρον) ; de (ἐκ) ce qui diffère (τῶν διαφερόντων) naît la plus belle (καλλίστην) harmonie (ἁρμονίαν), et (καὶ) c’est la discorde (κατ᾽ ἔριν) qui produit (γίνεσθαι) toutes les choses (πάντα). (Léon Robin)

Fragment 12 : Arius Didyne dans Eustèbe, Préparation évangélique, XV, 20, 2. Ζήνων τὴν ψυχὴν λέγει αἰσθητικὴν ἀναθυμίασιν, καθάπερ Ἡ.· βουλόνεμος γὰρ ἐμφανίσαι, ὅτι αἱ ψυχαὶ ἀναθυμιώμεναι νοεραὶ ἀεὶ γίνονται, εἴκασεν αὐτὰς τοῖς ποταμοῖς λέγων οὕτως· ποταμοῖσι τοῖσιν αὐτοῖσιν ἐμϐαίνουσιν ἕτερα καὶ ἕτερα ὕδατα ἐπιρρεῖ· καὶ ψυχαὶ δὲ ἀπὸ τῶν ὑγρῶν ἀναθυμιῶνται [vgl. 91].	A ceux qui descendent (ἐμϐαίνουσιν) dans les mêmes (αὐτοῖσιν) fleuves (ποταμοῖσι) surviennent (ἐπιρρεῖ) toujours d’autres (ἕτερα) et d’autres (ἕτερα) eaux (ὕδατα). (Tannery)
Fragment 13 : Athen. V p. 178 f δεῖ γὰρ τὸν χαρίεντα μήτε ῥυπᾶν μήτε αὐχμεῖν μήτε βορϐόρῳ χαίρειν καθ᾽ Ἡράκλειτον. [Vgl. B 9]. CLEM. Strom. I 2 (II 4, 3 St.) ὕες βορϐόρῳ ἥδονται μᾶλλον ἢ καθαρῷ ὕδατι. [Vgl. B 37. 68 B 147. Plotin. I 6, 6.]	Les porcs (ὕες) sont plus (μᾶλλον) contents (ἥδονται) dans la boue (βορϐόρῳ) que (ἢ) dans l’eau (ὕδατι) pure (καθαρῷ). (Burnet, traduit par Samuel Béreau)
Fragment 17 : Clément, Stromates, II, 8, 1. οὐ γὰρ φρονέουσι τοιαῦτα (οἱ) πολλοί, ὁκοίοις ἐγκυ­ρεῦσιν, οὐδὲ μαθόντες γινώσκουσιν, ἑωυτοῖσι δὲ δοκέουσι.	Ce n’est pas (οὐ) ce que pensent (φρονέουσι) la plupart de ceux (πολλοί) que l’on rencontre (ἐγκυ­ρεῦσιν); ils apprennent (μαθόντες), mais ne savent (γινώσκουσιν) pas (οὐδὲ), quoiqu’ils (δὲ) se le figurent (δοκέουσι) à part eux (ἑωυτοῖσι). (Tannery)

Fragment 20 : Clément, Stomates, III, 14, 1. Ἡ. γοῦν κακίζων φαίνεται τὴν γένεσιν, ἐπειδὰν φῇ·  γενόμενοι ζώειν ἐθέλουσι μόρους τ᾽ ἔχειν, μᾶλλον δὲ ἀναπαύεσθαι, καὶ παῖδας καταλείπουσι μόρους γεν­έσθαι.

Quand ils sont nés (γενόμενοι), ils veulent (ἐθέλουσι) vivre (ζώειν) et subir (ἔχειν) la mort (μόρους) et laisser (καταλείπουσι) des enfants (παῖδας) pour (γεν­έσθαι) la mort (μόρους). (Tannery)

Clément, Stromaque, V, 9, 59, 5. αἱρεῦνται γὰρ ἓν ἀντὶ ἁπάντων οἱ ἄριστοι, κλέος ἀέναον θνητῶν, οἱ δὲ πολλοὶ κεκόρηνται ὅκωσπερ κτή­νεα. (αἱρεῦνται γὰρ ἓν ἀντία πάντων οἱ ἄριστοι, κλέος ἀέναον θνητῶν, οἱ δὲ πολλοὶ κεκόρηνται ὅκωσπερ κτήνεα).

Car même les meilleurs (ἄριστοι) d’entre eux choisissent (αἱρεῦνται) une (ἓν) seule chose de préférence (ἀντὶ) à toutes (ἁπάντων) les autres, une gloire (κλέος) immortelle (ἀέναον) parmi les mortels (θνητῶν), tandis (δὲ) que la plupart (οἱ πολλοὶ) se gavent (κεκόρηνται) de nourriture comme (ὅκωσπερ) des bêtes (κτήνεα). (Burnet, traduit par Reymond)

Fragment 30 : Clément, Stromaque, V, 14, 104, 2. κόσμον (τόνδε), τὸν αὐτὸν ἁπάντων, οὔτε τις θεῶν, οὔτε ἀνθρώπων ἐποίησεν, ἀλλ᾽ ἦν ἀεὶ καὶ ἔστιν καὶ ἔσται πῦρ ἀείζωον, ἁπτόμενον μέτρα καὶ ἀπο­σϐεννύμενον μέτρα.	Ce monde-ci (κόσμον), le même (τὸν αὐτὸν) pour tous (ἁπάντων) les êtres, aucun (οὔτε τις) des dieux (θεῶν) ni des hommes (ἀνθρώπων) ne l’a fait (ἐποίησεν) ; mais (ἀλλ᾽) il a toujours (ἀεὶ) été (ἦν), et il est (ἔστιν), et il sera (ἔσται) un feu (πῦρ) toujours vivant (ἀείζωον), s’allumant (ἁπτόμενον) avec mesure (μέτρα) et s’éteignant (ἀπο­σϐεννύμενον) avec mesure (μέτρα). (Léon Robin)
Fragment 35 : Clément, Stromates, V, 140, 6. χρὴ γὰρ εὖ μάλα πολλῶν ἵστορας φιλοσόφους ἄνδρας εἶναι καθ᾽ Ἡράκλειτον.	Les hommes (ἄνδρας) qui aiment la sagesse (φιλοσόφους) doivent (χρὴ), en vérité (εὖ μάλα), être au courant (ἵστορας) d’une foule (πολλῶν) de choses. (Burnet, traduit par Reymond)

Fragment 44 : Diogène Laërce, Vies des philosophes, IX, 2. μάχεσθαι χρὴ τὸν δῆμον ὑπὲρ τοῦ νόμου ὅκωσπερ τείχεος.

Le peuple (τὸν δῆμον) doit (χρὴ) combattre (μάχεσθαι) pour (ὑπὲρ) la loi (νόμου) comme (ὅκωσπερ) pour ses murailles (τείχεος). (Tannery)

Fragment 47 : Diogène Laërce, Vies des philosophes, IX, 73. μὴ εἰκῆ περὶ τῶν μεγίστων συμϐαλλώμεθα.

Ne conjecturons (συμϐαλλώμεθα) pas à tort et à travers (εἰκῆ) sur (περὶ) les grandes (μεγίστων) questions. (Burnet, traduit par Reymond)

Fragment 48 : Etymologicum magnum, Article :  βιός τῷ οὖν τόξῳ ὄνομα βίος, ἔργον δὲ θάνατος.	L’arc (τῷ τόξῳ=βιός) est appelé (ὄνομα) vie (βίος), mais son œuvre (ἔργον) est mort (θάνατος). (Burnet, traduit par Reymond)
Fragment 41 : Diogène Laërce, Vies des philosophes, IX, 1.  εἶναι γὰρ ἓν τὸ σοφόν, ἐπίστασθαι γνώμην, ὁτέη ἐκυϐέρνησε πάντα διὰ πάντων.	(La sagesse est de) savoir le dessein dans lequel tout est régi dans sa totalité. (Léon Robin)
Fragment 56 : Hippolyte, Réfutation des toutes les hérésies, IX, 9, 6. ἐξηπάτηνται, (φησίν) οἱ ἄνθρωποι πρὸς τὴν γνῶσιν τῶν φανερῶν παραπλησίως Ὁμήρῳ, ὃς ἐγένετο τῶν Ἑλλήνων σοφώτερος πάντων..	Les hommes (οἱ ἄνθρωποι) se trompent (ἐξηπάτηνται) pour (πρὸς) la connaissance (τὴν γνῶσιν) des choses évidentes (τῶν φανερῶν), comme Homère (Ὁμήρῳ) qui fut le plus sage (σοφώτερος) des Grecs (τῶν Ἑλλήνων). (Tannery)

Fragment 57 : Hippolyte, Réfutation des toutes les hérésies, IX, 10, 2. διδάσκαλος δὲ πλείστων Ἡσίοδος· τοῦτον ἐπίστανται πλεῖστα εἰδέναι, ὅστις ἡμέρην καὶ εὐφρόνην οὐκ ἐγίνωσκεν· ἔστι γὰρ ἕν.

Hésiode (Ἡσίοδος) est le maître (διδάσκαλος) de la plupart (πλείστων) des hommes. Les hommes (τοῦτον) pensent (ἐπίστανται) qu’il savait (εἰδέναι) beaucoup (πλεῖστα) de choses, lui qui (ὅστις) ne connaissait (οὐκ ἐγίνωσκεν) pas le jour (ἡμέρην) ou la nuit (εὐφρόνην). Ils ne font (ἔστι) qu’un (ἕν). (Burnet, traduit par Reymond)

Fragment 72 : Marc-Aurèle, Pensées, IV, 46. ᾧ μάλιστα διηνεκῶς ὁμιλοῦσι λόγῳ τῷ τὰ ὅλα διοικοῦντι, τούτῳ διὰ­φέρονται, καὶ οἷς καθ΄ ἡμέραν ἐγκυροῦσι, ταῦτα αὐτοῖς ξένα φαίνεται.	Ils sont étrangers aux choses avec lesquelles ils ont commerce constant.
Fragment 96 : Plutarque, Propos de table, IV, 4, 3, 669A. νέκυες γὰρ κοπρίων ἐκϐλη­τότεροι.	Les morts sont à rejeter encore plus que le fumier.
Fragment 101 : Plutarque, Contre Colotès, 1118 C. ἐδιζησάμην ἐμεωυτόν.	Je me suis cherché moi-même.
Fragment 108 : Stobée, Anthologie, III, 1, 174. Ἡρακλείτου. ὁκόσων λόγους ἤκουσα,οὐδεὶς ἀφικνεῖται ἐς τοῦτο, ὥστε γινώσκειν ὅτι σοφόν ἐστι πάντων κεχωρισμένον.	De tous ceux dont j’ai entendu les discours, aucun n’est arrivé à savoir que ce qui est sage est séparé de toutes choses.